Persberichten

Op 26 mei zond de Publieke Omroep de Medialogica-reportage ‘Boerenprotest’ uit. Hierin was een centrale rol weggelegd voor Geesje Rotgers en haar onderzoek op het stikstofdossier (Rotgers werkt tegenwoordig voor STAF). Medialogica bracht naar buiten dat er belangrijke nuanceringen en wederhoor ontbreken in publicaties van Rotgers. Deze beschuldigingen worden echter niet voorzien van bewijs, er wordt geen enkele publicatie van Rotgers overlegd, waar dit het geval zou zijn.

In de uitzending wordt wel aandacht besteed aan de documentaire ‘De Trukendoos van het RIVM’.  Deze documentaire van journalisten Huib Schoonhoven en Karen Kuiper ging viraal tijdens de boerenprotesten, in het najaar van 2019. Beide documentairemakers wonnen al eens een Tegel voor hun filmwerk op het stikstofdossier. In een deel van de film volgen de makers Rotgers bij een bezoek aan meetstation Wekerom.

In de journalistiek geldt dat de auteur/maker verantwoordelijk is voor het werk, niet de bronnen die worden opgevoerd. Immers, de maker stelt de vragen en bepaalt welke elementen hij opneemt en weglaat. Medialogica heeft kritiek op ‘De Trukendoos’, hierin zou naar mening van de onderzoeksredactie belangrijke informatie zijn weggelaten. Opvallend is dat Medialogica geen contact opneemt met Schoonhoven en Kuiper voor wederhoor.

Medialogica beschuldigt Nederlands Dagblad

Medialogica uit voorafgaande aan de uitzending stevige kritiek op de publicaties van Rotgers in de media, waaronder het Nederlands Dagblad. Omdat Medialogica nergens aangeeft om welke publicaties het gaat, dient Rotgers een klacht in. Ook vraagt Rotgers aan Medialogica de kritiek in het Nederlands Dagblad te bevestigen. Het antwoord is verrassend: Medialogica stelt verkeerd te zijn geciteerd door de krant, en er zou nog een fout in het artikel staan. Opnieuw wordt geen bewijs geleverd bij de aantijging. Het Nederlands Dagblad houdt echter voet bij stuk: Medialogica heeft het artikel zoals gepubliceerd, schriftelijk geaccordeerd en levert de correspondentie aan als bewijs.

Medialogica vergist zich

De correspondentie tussen het Nederlands Dagblad en Medialogica legt de vergissing bloot. Medialogica is er zonder meer vanuit gegaan dat ‘De Trukendoos van het RIVM’ een publicatie van Rotgers zou betreffen. De ‘waakhond van de media’ heeft verzuimd te controleren wie deze video heeft gemaakt.

Bewijs ontbreekt

‘Beschuldigen zonder onderbouwing’ komt vaker voor in artikelen en producties op landbouwdossiers. Dit was destijds een van de redenen voor de oprichting van STAF.

Update 23 juli 2020: Begin juli is ervoor gekozen de zaak voor te leggen aan de rechtbank (en niet aan de Raad voor de Journalistiek). De procedure loopt.

Piet van der Aar en Frans van de Lindeloof zijn onlangs toegetreden tot de STAF-organisatie. Van der Aar gaat zich inzetten voor de research-activiteiten en Van de Lindeloof zal leiding gaan geven aan de verdere uitbouw van de activiteiten. Verder zal begin mei de eerste editie van het STAF-donateursblad verschijnen. Via deze uitgave worden donateurs (vanaf 150 euro) ieder kwartaal op de hoogte gehouden van de uitkomsten van de onderzoeken en de gevoerde procedures.

STAF heeft recent twee nieuwe mensen toegevoegd aan haar team. Dr. Piet van der Aar, voormalig directeur van Schothorst Feed Research, gaat de researchactiviteiten van STAF versterken. Van der Aar zal zich met name bezighouden met ‘fact checking’ voor onderwerpen op het gebied van diervoer en veehouderij. Frans van de Lindeloof wordt directeur van STAF.  Van de Lindeloof was jarenlang verbonden aan LTO Noord, als secretaris van besturen en vakgroepen en tot zijn pensionering als coördinator LTO Noord Fondsen. De functie van directeur werd tijdelijk waargenomen door Jan Cees Vogelaar. Vogelaar is vanaf het begin verbonden aan STAF, als adviseur van het bestuur. Deze rol blijft hij vervullen. Bestuurs-, adviseurs- en directiefuncties zijn onbezoldigd.

Uitbouw van de organisatie

Dit jaar wil STAF haar organisatie verder uitbreiden. “Amper een jaar geleden wisten wij niet hoe een initiatief als STAF zou uitpakken. Wij wisten wel dat er binnen de landbouw veel behoefte is aan een organisatie die feiten checkt en actie onderneemt om onjuistheden recht te laten zetten. Maar zo’n organisatie opzetten vergt wel het nodige, zoals: het vinden van deskundigen om informatie te checken, het aantrekken van juridische ondersteuning om in voorkomende gevallen rectificatieprocedures te voeren, en het op orde krijgen van de financiële boekhouding”, blikt voorzitter Jaap Haanstra terug op het eerste jaar. “Wij zijn blij met alle steun en donaties. Dat geeft voldoende vertrouwen voor een verdere opschaling van onze activiteiten.”

STAF-donateursblad

Donateurs van STAF (vanaf 150 euro per jaar) zullen voortaan ieder kwartaal op de hoogte worden gehouden van de ‘facts’ en ‘checks’ en procedures middels het STAF-donateursblad. Hierin wordt op journalistieke wijze verslag gedaan van de uitkomsten van alle onderzoek en de gevoerde procedures. In de eerste week van mei verschijnt de eerste editie. De eerste uitgave zal breed worden verspreid en ook via de website van STAF beschikbaar komen. Daarna zal het blad alleen beschikbaar zijn voor donateurs. De inhoud wordt samengesteld door het STAF-team, de realisatie is in handen van AgriPers.

• 

Hier kunt u abonnee worden op het blad.

STAF heeft samen met Mesdag Zuivelfonds een WOB-verzoek ingediend bij zowel het ministerie van LNV als het ministerie van IenW, voor inzage in de correspondentie van deze ministeries met partijen die een belangrijke stem hebben (gehad) in de totstandkoming van het ammoniakbeleid. Het gaat dan over brief- en mailwisselingen met de onderzoeksinstituten RIVM, Wageningen Universiteit, TNO en PBL. Maar ook met regionale overheden zoals provincies en natuurorganisaties. Er is inzage gevraagd in alle correspondentie vanaf 1990, het jaar waarin het huidige beleid zijn aanvang had. Het ammoniakbeleid leidt al zo’n twintig jaar tot veel vragen over de effectiviteit en schadelijke neveneffecten van maatregelen. STAF en Mesdag Zuivelfonds verwachten hiermee antwoorden te krijgen.

Zeist, 30 december 2019. Stichting AgriFacts heeft vandaag een verzoek ingediend bij de redactie van dagblad Trouw om de onjuistheid in het artikel ‘Nederlands gezin steunt boerensector met 500 euro per jaar’ te rectificeren. Het artikel verscheen op 28 december 2019. In het artikel becijfert Trouw dat Nederlandse gezinnen 500 euro per jaar betalen aan steun voor boeren. Hoewel het om Europese boeren gaat, wordt het nieuws zodanig verpakt door Trouw dat de lezer de indruk krijg dat het om Nederlandse boeren zou gaan. De lezer wordt op het verkeerde been gezet.

Update 20 januari 2020: STAF besluit de kwestie voor te leggen aan de Raad voor de Journalistiek.

De ‘noodwet stikstof’ die het kabinet voornemens is in te stellen, is op belangrijke onderdelen in strijd met de Europese Habitatrichtlijn. Op de eerste plaats voorkomen de maatregelen niet dat stikstofarme natuurgebieden tóch verbossen. Op de tweede plaats houdt de Nederlandse stikstofwetgeving geen rekening met socio-economische factoren, terwijl de Habitatrichtlijn dit wel voorschrijft. Dit schrijft STAF aan de Commissie Landbouw van de Tweede Kamer. Deze verzocht STAF ter voorbereiding op de behandeling van de wetsvoorstellen een position paper op te stellen.

Nederland heeft een aantal natuurgebieden waarvoor kenmerkend is dat de grond er zeer arm is aan stikstofverbindingen. In deze gebieden komen dus planten voor die goed gedijen bij weinig stikstof in de bodem. Toename van stikstof in de bodem zorgt ervoor dat deze planten overwoekerd worden door meer stikstofminnende soorten. 

Zouden er in Nederland in het geheel geen mensen wonen dan zou Nederland een gebied van bossen en moerassen zijn. De stikstofarme zand- en heidegronden die nu in die vorm aangemerkt zijn als beschermd natuurgebied, zijn in het verleden ontstaan door menselijk handelen. Langdurige begrazing betekende dat stikstof steeds werd afgevoerd en de bodem steeds armer werd. Met het einde van de schaapherderij is die overbegrazing ten einde en de (natuurlijke) processen waarbij steeds stikstof wordt toegevoegd aan de bodem hernemen dus hun loop. Zelfs wanneer er in Nederland geen mensen zouden zijn en dus ook geen stikstofuitstoot of depositie door menselijke activiteit, dan nog vindt dit proces plaats bv doordat dieren stikstof overbrengen, binden van stikstof uit de lucht door stikstofbindende planten, zandbacteriën etc.

De enige wijze waarop grond stikstofarm gehouden kan worden is systematisch stikstof afvoeren, tenminste even snel als het wordt aangevoerd. Landelijk wordt gemiddeld 1.500 mol/ha/jaar (ca. 21 kg/ha) aangevoerd. Deze hoeveelheid moet jaarlijks uit de stikstofarme natuur worden afgevoerd. Dit kan bv door overbegrazen met dieren, afplaggen, enz. Iedere andere maatregel is gedoemd tot mislukken omdat stikstofaanvoer een (natuurlijk) proces is dat niet gestopt kan worden. Het NL-milieubeleid, zoals ook neergelegd in de wet milieubeheer en daarop verder gebaseerde maatregelen, is gestoeld op de wetenschappelijke en juridische misvatting dat het voor de instandhouding van de natuur nodig is stikstofuitstoot door menselijke activiteit tegen te gaan. Deze aanpak is op voorhand enkel als ineffectief en dus in strijd met de habitatrichtlijn te beoordelen.

Het bestuur van STAF neemt geen genoegen met de reacties van het Planbureau voor de Leefomgeving op het verzoek tot bijstellen van de communicatie over de Tussenevaluatie Gewasbescherming. Het STAF-bestuur heeft nu besloten de rechter om een uitspraak te vragen. Een collectief van juristen en advocaten bereidt namens STAF de dagvaarding voor.

Het PBL berichtte in juni dat het aantal normoverschrijdingen met gewasbeschermingsmiddelen 15 procent is gedaald, terwijl 50 procent was afgesproken. Naar oordeel van STAF heeft het PBL niet helder gecommuniceerd over de wijze waarop die 15 procent is berekend, waarom gekozen is voor een bepaalde rekenmethode terwijl er meer methoden zijn die andere uitkomsten geven, en wat dit percentage betekent. Door ‘de kunst van het weglaten’ zijn stakeholders, politici en media op het verkeerde been gezet, aldus STAF.

STAF wil dat het PBL alsnog correct communiceert over de Tussenevaluatie Gewasbeschermingsmiddelen en verzoekt de rechter de wijze van communiceren van het PBL te toetsen aan de hand van de wettelijke taakstelling van dit instituut.

Het bestuur van STAF is buitengewoon verheugd met de toetreding van Aalt Dijkhuizen en Sybe Schaap tot de recent ingestelde Raad van Advies. Beiden nemen een schat aan kennis en ervaring met zich mee en hebben een breed netwerk in wetenschap, overheid en bedrijfsleven, in binnen- en buitenland. Dijkhuizen en Schaap zullen STAF gevraagd en ongevraagd van advies dienen.  

Aalt Dijkhuizen is o.a. voorzitter van de Topsector Agri & Food en voormalig voorzitter van de Raad van Bestuur van Wageningen UR. Sybe Schaap was landbouwer en hoogleraar ‘water policy & governance’ in Wageningen. Tot juni 2019 was hij lid van de Eerste Kamer.
STAF werkt aan opschaling van haar onderzoekscapaciteit en heeft behoefte aan een Raad van Advies. De vraagstukken die STAF oppakt, zijn veelal complex. Desalniettemin is het streven om die in relatief korte tijd terug te brengen tot de kern en de harde feiten. De Raad van Advies zal STAF adviseren over de aanpak van vraagstukken, meedenken over kennisbronnen die daarbij van betekenis kunnen zijn, alsook over de communicatie van de uitkomsten en de eventuele verzoeken tot rectificatie van onjuiste informatie.

Stichting AgriFacts heeft het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) nogmaals verzocht zijn misleidende berichtgeving over de ‘Tussenevaluatie Gewasbescherming’ aan te passen (zie: eerdere brief van 15 augustus). Het PBL houdt vol dat er feitelijk correct is gerapporteerd. STAF bestrijdt dit: het PBL heeft zoveel informatie weggelaten en/of verstopt in onderliggende stukken, dat vrijwel niemand de juiste conclusie uit het rapport heeft getrokken. Het publiek is massaal op het verkeerde been gezet. In dat geval is van een correcte rapportage geen sprake. Het PBL heeft de landbouw hiermee onnodig veel imagoschade bezorgd. STAF wil dat het PBL zaken rechtzet.

Het PBL bracht in juni zijn ‘Tussenevaluatie Gewasbescherming’ naar buiten. Met als belangrijkste conclusie dat de land- en tuinbouw zijn doelstelling niet haalt. Het aantal normoverschrijdingen met gewasbeschermingsmiddelen in oppervlaktewater had tussen 2013 en 2018 met de helft moeten afnemen. Het PBL rapporteert een afname van 15%. Het PBL verzuimt echter deze 15% te duiden, waardoor hier door media, politiek en stakeholders massaal verkeerde conclusies aan zijn verbonden.

Doelstelling wel gehaald, beeld genuanceerder

Het RIVM en de Universiteit van Leiden hadden het PBL meer dan 10 verschillende methoden aangereikt, voor het in beeld brengen van de voortgang: steekproef van de meest vervuilde meetpunten, volledige dataset, jaarlijks en driejaarlijks gemiddelde, losse metingen, vervuilende stoffen, meetpunten. Op enkele fronten haalt de landbouw ruimschoots haar doelen of liggen deze binnen handbereik. Op andere fronten worden de doelen niet gehaald. In plaats van het genuanceerde beeld te brengen, en het volledige palet aan verbetering te laten zien, beperkt het PBL zich tot het pontificaal op de voorgrond zetten van een ‘kale’ 15% verbetering, zonder context. Een percentage dat door vrijwel niemand goed is geïnterpreteerd, blijkt uit de berichtgeving over het rapport.

Met ‘de kunst van het weglaten’ onthoudt het PBL politici, beleidsmakers en media het volledige beeld. Dit zorgt voor sturing in het publieke debat en brengt onnodig schade toe aan de landbouw. Dat valt het PBL aan te rekenen.

STAF wil dat het PBL op wetenschappelijke wijze gaat rapporteren (volledig, transparant en niet op grote schaal leidend tot verkeerde interpretaties).