Stichting Agrifacts

John Spithoven heeft het bestuur en de betrokkenen bij STAF gisteren laten weten zijn functie als voorzitter neer te leggen. John gaf al langer aan dat de toenemende hoeveelheid werk voor de feitencheckorganisatie nog maar moeilijk te combineren viel met zijn gezin, het melkveebedrijf en de diverse andere functies die hij heeft. Doordat STAF won aan bekendheid, ging de organisatie steeds meer van zijn tijd en inzet vragen. Het bestuur, de adviseurs en medewerkers vinden het bijzonder jammer dat John dit besluit heeft moeten nemen, maar respecteren het uiteraard. Het STAF-team dankt hem voor zijn grote en belangrijke bijdrage aan het oprichten en vormgeven van STAF.

De webmaster van Bijensterfte.nl, een website van de Universiteit Utrecht, duldt geen kritiek. Op kritiek van STAF wordt niet ingegaan, deze wordt weggezet als ‘karikaturaal’ en ‘stropopredenering’. Verder haalt de webmaster verschillende zaken erbij, maar het punt van kritiek van STAF blijft buiten beschouwing.

De wetenschappers achter Bijensterfte.nl geven aan nog nooit de stelling te hebben ingenomen dat wilde bijensoorten in Nederland zijn verdwenen door neonicotinoïden. STAF constateert dat die relatie op zijn minst wordt gesuggereerd bij het lezerspubliek van de website, door de wijze waarop Bijensterfte.nl de informatie presenteert. Het alarmbericht over o.a. het verdwijnen van wilde soorten wordt letterlijk geframed met twee links naar het probleem: neonicotinoïden en neonicotinoïden. Nu de webmaster van Bijensterfte.nl stelt dat nooit de stelling is ingenomen dat er een relatie ligt tussen de verdwenen wilde soorten en de neonicotinoïden, moet worden geconcludeerd dat het lezerspubliek hier op het verkeerde been wordt gezet.

Update 14 april 2019: De Universiteit Utrecht heeft STAF laten weten de website Bijensterfte.nl te hebben aangepast. In het frame over de alarmerende bijensterfte en het in hoog tempo verdwijnen van wilde bijensoorten, zijn de twee links naar de oorzaken, respectievelijk de neonicotinoïden en de neonicotinoïden, verwijderd. De Universiteit geeft als verklaring dat de links naar de oorzaken in het ‘bijenalarm’ voorheen periodiek wisselden. Sinds Bijensterfte.nl werkt met Twitter (2011), is dat niet meer gebeurd.

Volgens de Universiteit van Utrecht verdwijnen bijensoorten en hommels in hoog tempo als gevolg van de nieuwe generatie gewasbeschermingsmiddelen, de neonicotinoïden, die halverwege de jaren ’90 op de markt kwamen. Dit staat op de website Bijensterfte.nl. STAF Research heeft van alle soorten bijen en hommels die verdwenen zijn na het jaar 1900, de monitoringsdata bestudeerd. In totaal ging het om 46 soorten bijen en hommels. Op twee na, werden alle soorten voor het laatst gezien voordat de beschuldigde gewasbeschermingsmiddelen op de markt kwamen.

Het is onmogelijk dat gewasbeschermingsmiddelen al schade veroorzaken, voordat deze worden gebruikt. STAF heeft de Universiteit Utrecht verzocht de tekst op haar website te rectificeren.

Afgelopen week ondernam STAF ook al actie inzake het door de Provincie Gelderland gefinancierde onderzoek[1], waarbij bestrijdingsmiddelen in de landbouw in verband werd gebracht met de afname van weidevogels. In dit onderzoek lukte het onderzoekers Jelmer Buijs en Margriet Mantingh niet om een verband tussen bestrijdingsmiddelen en weidevogels hard te maken.

Te snelle conclusies op basis te weinig gegevens

Buijs en Mantingh stellen dat er een significant verband is tussen het aantal kevers in verse mest van koeien en de hoeveelheid insecticiden in het krachtvoer. Zij concluderen dat bij een dagelijkse consumptie van minder dan 25 microgram insecticide per koe per dag er een substantieel aantal Coleoptera-kevers in de mest werd gevonden. De steekproef (n = 20) is veel te klein, en de verschillen tussen de bedrijven te groot, voor het trekken van dergelijke conclusies. Op slechts één bedrijf werden relatief veel kevers aangetroffen (ruim 40% van alle kevers in dit onderzoek werd aangetroffen in mest uit één weiland). STAF verzoekt Buijs en Mantingh hun conclusies op dit punt te herzien.

---

[1] Een onderzoek naar mogelijke relaties tussen de afname van weidevogels en de aanwezigheid van bestrijdingsmiddelen op veehouderijbedrijven in Gelderland;  Jelmer Buijs, Buijs Agro-Services
Margriet Mantingh, WECF (Women Engage for a Common Future)

Onderzoekers Jelmer Buijs en Margriet Mantingh brachten enkele weken geleden al bevindingen van hun onderzoek naar buiten: voer en mest barsten van de bestrijdingsmiddelen, dat leidt tot minder mestkevers en insecten, en indirect tot minder weidevogels. STAF Research heeft het onderzoeksrapport[1], dat eind deze week officieel naar buiten komt, getoetst. STAF concludeert dat de hoeveelheden insectendodende middelen die Buijs en Mantingh aangetroffen in veevoeders ver onder de Europees vastgestelde limieten blijven. Verder toont het onderzoek geen causaal verband aan tussen bestrijdingsmiddelen en weidevogels. En het significante verband tussen insecticiden in krachtvoer en kevers in de mest, blijkt niet uit de toetsing van STAF.  

STAF liet de onderzoekers weten de gedane uitspraken te willen toetsen, maar het rapport was niet beschikbaar. STAF vindt een handelwijze waarbij bevindingen in overheidsgefinancierd onderzoek wel in de media worden gebracht, maar niet gecontroleerd mogen worden, verwerpelijk. STAF heeft hierover inmiddels vragen gesteld aan de Provincie Gelderland, financier van het onderzoek.

Buijs en Mantingh stellen dat ‘de lading bestrijdingsmiddelen vooral via krachtvoer de bedrijven binnenkomt…’ Uit toetsing van STAF blijkt dat de hoeveelheden insecticiden die de onderzoekers hebben aangetroffen, nergens de normen overschrijden. De meetwaarden blijven ver onder de maximale residu-limieten (MRL’s) zoals die door de Europese Commissie zijn vastgesteld. De MRL’s voor humane voeding en veevoer zijn identiek. De MRL’s van de Europese Commissie worden beschouwd als streng en goed wetenschappelijk onderbouwd, waarbij ook de milieu-impact is meegewogen.

Landbouwhuisdieren die veel bestrijdingsmiddelen binnenkrijgen met het voer, zouden mest leveren waar kevers niet in kunnen (over)leven. De onderzoekers stellen dat in mest van landbouwhuisdieren die geen of schoon krachtvoer krijgen, significant meer mestkevers voorkomen. Getoetst is of er inderdaad sprake is van een significant verschil. Dit blijkt niet het geval.

---

[1] Een onderzoek naar mogelijke relaties tussen de afname van weidevogels en de aanwezigheid van bestrijdingsmiddelen op veehouderijbedrijven in Gelderland; Jelmer Buijs (Buijs Agro-Services) en Margriet Mantingh (Women Engage for a Common Future, WECF). Gefinancierd door: Provincie Gelderland, Buijs Agro-Services, Henk Tennekes ETS-Netherlands, WECF.

Toevoeging 8 april. Het rapport van Buijs en Mantingh is te downloaden van de website van WECF.

De website van True Food Price Coalition staat inmiddels op zwart. De coalitie van een brede groep organisaties die zich ten doelt stelt de vleesconsumptie te ontmoedigen (met partners als Nationale Week Zonder Vlees, Triodos, Vegetariërsbond en Kipster), werd vorige week door STAF op de vingers getikt voor het verspreiden van een poster met foute cijfers over de ‘true price’ van vlees. Volgens de coalitie zou het verminderen van de vleesconsumptie veel milieuwinst opleveren. Een milieuwinst die, volgens Stichting Agri Facts, tot stand wordt gebracht door foutieve berekeningen.

True Food Price Coalition liet dit weekend aan Stichting Agri Facts weten verder te gaan onder de naam ‘Tappcoalitie’; de poster met foute cijfers over de ‘true price’ van vlees blijft (voorlopig) offline, aldus de coalitie.

Stichting Agri Facts heeft de milieuwinst-berekeningen van True Food Price Coalition gecontroleerd. In zijn berekeningen gaat de coalitie ervan uit dat consumenten wél het vlees schrappen van het menu, maar daarvoor in de plaats géén vegetarisch alternatief nuttigen. Met andere woorden: de consumenten gaan minder eten en worden in feite op dieet ‘gerekend’. Dit is geen realistische weergave van de praktijk meent STAF, consumenten die het vlees laten staan, zullen veelal voor een vervangend alternatief kiezen, bijvoorbeeld voor een vegetarisch product. In dat geval is de milieuwinst een stuk kleiner of verdwenen. Het waterverbruik neemt dan zelfs toe in plaats van af. Voor de productie van verantwoorde vegetarische vleesvervanging is meer water nodig dan voor de productie van vlees.

Onderzoek Nationale Week Zonder Vlees foutief geïnterpreteerd

Aan de basis van de foutieve cijfers ligt een verkeerde interpretatie van het onderzoeksrapport van bureau Blonk Consultants, dat in opdracht van de organisatie van de Nationale Week Zonder Vlees is opgesteld. Blonk Consultants vermeldt in zijn rapport twee opties voor de milieuwinst van ‘een week zonder vlees’:

1. consumenten laten het vlees achterwege en compenseren dit op geen enkele wijze;
2. consumenten schrappen vlees van hun menu en compenseren dit met een alternatief.

Zowel Nationale Week Zonder Vlees als de andere partijen binnen de True Food Price Coalition gaan ervan uit dat consumenten kiezen voor optie 1: geen vlees en geen vervangend alternatief (minder eten dus).

De organisatie True Food Price Coalition, waarin onder meer Triodos Foundation, de Vegetariërsbond en Kipster participeren, grossiert in rekenfouten. Stichting Agri Facts constateert dat vrijwel alle cijfers op hun ’true price poster’ voor vlees niet kloppen. STAF verzoekt de organisatie de fouten publiekelijk te corrigeren.

Volgens de organisatie levert het duurder maken van vlees met 2 euro per kilo veel milieuvoordeel op. Er zal in dat geval 130 miljoen kilo vlees minder gegeten worden, wat 2000 miljoen kilo broeikasgassen bespaart, evenals 8000 olympische zwembaden met water en er is 1400 vierkante kilometer minder landbouwgrond nodig. Bron afbeelding: True Food Price Coalition.

STAF kan de berekeningen van de organisatie reproduceren met de milieu-impactcijfers van Blonk Consultants. Echter True Food Price Coalition past deze cijfers foutief toe. Waar Blonk Consultants uitkomt op een vleesconsumptie van ruim 40 kilo per volwassen Nederlander, slaat deze coalitie alle Nederlanders aan voor deze vleesconsumptie, ook babies, kinderen, vegetariërs en hoog bejaarden.

Ook gaat True Food Price Coalition ervan uit dat consumenten 18% van hun vlees laten staan, maar dit niet compenseren door andere producten. Met andere woorden: True Food Price Coalition zet heel Nederland massaal op dieet. Dit acht STAF niet realistisch en bezijden de praktijk. Als consumenten het vlees op hun menu compenseren met andere producten, daalt de milieu’winst’ in behoorlijke mate, qua waterverbruik is er zelfs sprake van milieu’verlies’. STAF verzoekt de coalitie zijn cijfers publiekelijk te corrigeren.

Om zijn vleesvervangers te promoten, maakt Jumbo het wel erg bont. Vlees wordt door de supermarkt op Facebook weggezet als een product met een overdreven milieu-impact. Volgens Jumbo zou één dag geen vlees eten hetzelfde effect hebben als 1.250 km minder auto rijden. En één dag geen rundvlees eten zou evenveel water besparen als een maand lang niet douchen. Twee vergelijkingen die volledig mank gaan. Stichting Agri Facts komt in actie.

Eén dag vlees eten zou volgens Jumbo qua CO2-uitstoot gelijk staan aan een autorit van Amsterdam naar Zuid-Frankrijk (1.250 km). De wijze waarop Jumbo de veehouderij vergelijkt met het autoverkeer gaat echter volledig mank. In zijn berekening van de CO2-uitstoot van de autorit, telt Jumbo alleen de verbranding van de brandstof mee. Voor vlees beperkt Jumbo zich echter niet tot de directe uitstoot door het vee, maar hier wordt ook de uitstoot van de aanpalende bedrijvigheid meegeteld: de productie en verwerking van het veevoer, de verwerking van het product, het transport van grondstoffen en producten, de verwerking van de mest.

Volgens Jumbo zouden consumenten met één dag in de week geen rundvlees eten evenveel water besparen als met een maand lang niet douchen. Jumbo stelt tot deze conclusie te komen ‘na een grondige check van de NRC’. STAF constateert dat Jumbo de NRC niet gelezen of niet begrepen heeft. Het gaat vooral om regenwater dat op de landerijen valt. Het gaat hier ‘voor slechts een paar procent om drinkwater’, aldus NRC. Stichting Agri Facts onderschrijft het NRC-artikel. Eerder gingen waterbedrijf Vitens en de provincie Zuid-Holland hier ook al in de fout. Beide gingen over tot rectificatie.

De provincie Zuid-Holland heeft haar uiting over de drinkwaterbesparing die een ‘maandje vegetarisch’ zou opleveren, openlijk gerectificeerd. Via een mail aan STAF en een tweet op Twitter erkende de provincie haar fout. Volgens de provincie zouden bezoekers met een ‘maandje vegetarisch’ maar liefst 45.636 liter water besparen. Een bezoekster aan het provinciehuis in Den Haag trof op het toilet een poster aan, waarop de provincie adviezen gaf voor het besparen op drinkwater. De foto werd gedeeld met STAF.

Stichting Agri Facts verzocht de provincie Zuid-Holland deze fout in het openbaar te rectificeren, aangezien het waterverbruik in hoofdzaak regenwater betreft dat op de akkers en weilanden valt. Op regenwater kunnen burgers helemaal niet besparen. Vorige maand maakte waterbedrijf Vitens dezelfde fout. Ook Vitens ging over tot rectificatie.

De provincie was afgegaan op de zogenaamde ‘water footprint’-berekeningen voor landbouwproducten, zonder zich te realiseren dat deze ‘water footprint’ voor landbouwproducten in hoofdzaak regenwater betreft dat op de landerijen valt. En dus geen drinkwater waarop burgers kunnen besparen. De provincie gaf aan dat de poster inmiddels is verwijderd. Deze heeft kortdurend op het toilet van het provinciehuis gehangen.

Gevoel voor landbouwrealiteit ontbreekt

Stichting Agri Facts vindt het bijzonder zorgelijk dat vooraanstaande organisaties, zoals een overheid, niet in staat blijken te zijn om landbouwrapporten te lezen en daaruit correcte conclusies te trekken. De voedselproductie staat kennelijk zo ver af van organisaties, dat zij niet opmerken dat een zwembad vol water (ruim 45 duizend liter) besparen door een paar gehaktballen minder te nuttigen, een onrealistisch grote hoeveelheid is. Bij dit soort absurde getallen zou je verwachten dat er een belletje gaat rinkelen, maar dat doet het niet. “De Provincie Zuid-Holland wordt door de maatschappij beschouwd als een autoriteit; wanneer de overheid informatie publiekelijk maakt, wordt daar dan ook veel waarde aan gehecht. Wanneer het om foutieve informatie gaat, is dat schadelijk voor de landbouw”, aldus John Spithoven, voorzitter van STAF.

Waterbedrijf Vitens heeft onmiddellijk het bericht ‘eet eens geen vlees’ van zijn publiekswebsite met waterbespaartips gehaald. Het waterbedrijf suggereerde dat de productie van rundvlees een echte waterverspiller is, de productie van één kilo rundvlees zou 15.000 liter water kosten. Vitens stelt dat de inhoud van de tekst op zijn website afkomstig was van de Stichting Natuur & Milieu.

Stichting Agri Facts verzocht waterbedrijf Vitens de misser recht te zetten. De opgevoerde 15.000 liter betreft de zogenaamde ‘water footprint’, waarin het regenwater dat op de weilanden en veldgewassen valt, een aandeel heeft van zo’n 85 tot 90 procent. Vitens suggereerde richting het publiek dat het om leidingwater zou gaan waarop burgers kunnen besparen. Op regenwater kunnen burgers natuurlijk helemaal niet besparen. Vitens kwam vandaag met een antwoord aan STAF: “Uw opmerking is terecht, lezers kunnen de conclusie trekken dat door het ‘niet eten van vlees’ drinkwater wordt bespaard. Hierop heeft Vitens, zoals wij in onze eerdere contacten al aangaven, direct actie ondernomen en deze tip van de website verwijderd.”

Vitens heeft zijn brief aan STAF openbaar gemaakt op zijn website.

Hoe is deze misleidende tekst in de Vitens-berichtgeving terecht gekomen? Zowel op schrift maar ook telefonisch geeft Vitens aan dat de inhoud van de tekst op zijn website afkomstig was van de Stichting Natuur & Milieu.

Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) is er eindelijk toe overgegaan om de werkelijke klimaatwinst die gepaard gaat met halvering van de consumptie van vlees, zuivel en eieren, op zijn website te benoemen. Halvering van de consumptie van dierlijke producten in heel Europa leidt tot een vermindering van broeikasgassen van 2 tot 4 procent, afhankelijk van de producten die men laat staan (kip, varken of rund). Aanvankelijk hield het PBL het publiek voor dat de klimaatwinst 25 tot 40 procent zou bedragen. Vorige maand stelde het PBL dit al enigszins bij, na actie van Stichting Agri Facts, maar noemde nog altijd niet het werkelijke klimaatvoordeel van het eten van minder vlees. Tot vandaag, nadat STAF deze week opnieuw in actie kwam.

Samenleving jarenlang op verkeerde been

Stichting Agri Facts is enerzijds blij met het bereikte resultaat en de relatief vlotte aanpassing van de cijfers door het PBL. Anderzijds ziet STAF ook de schadelijke gevolgen van deze grote onzorgvuldigheid van het PBL, door veel te hoge broeikasgascijfers voor vleesconsumptie naar buiten te brengen. John Spithoven, voorzitter van STAF: “Het maakt nogal wat uit of je politiek en samenleving voorhoudt dat halvering van de vleesconsumptie 25–40 procent òf 2–4 procent minder broeikasgassen oplevert. Aan cijfers van het PBL wordt door politiek en samenleving veel waarde gehecht, daarbij is het PBL door de Rijksoverheid aangewezen als rekenmeester voor de uitwerking van het Klimaatakkoord. Wij moeten er dan wel op kunnen vertrouwen dat óók de cijfers over de land- en tuinbouw zorgvuldig tot stand zijn gekomen en met diezelfde zorgvuldigheid zijn gerapporteerd. Dat was hier beslist niet het geval.”

Consumptie dierlijke producten in voorstellen Klimaatakkoord

Halvering van de vleesconsumptie wordt niet realistisch geacht. Het PBL adviseert het kabinet om binnen het huidige Klimaatakkoord aan te sturen op een vermindering van de consumptie van dierlijke eiwitten van 15 procent. In dat geval zal de klimaatwinst zo’n 0,5 tot 1 procent (minder broeikasgassen) zijn.