De Europese Commissie signaleert maar weinig plekken in Nederland waar de nitraatconcentraties in het oppervlaktewater de norm overschrijden (> 50 mg/l). Dat blijkt uit metingen die Europa heeft verzameld voor de Nederlandse landbouwrapportage. Opvallend zijn de twee ‘rode meetpunten’ in Gelderland (zie kaart). Hier wordt de nitraatnorm in het oppervlaktewater fors overschreden. Wat is daarvan de oorzaak? Agrifacts onderzoekt dit op basis van literatuur. Het blijkt te gaan om zeer oud vuil uit onzekere bron. Zijn deze meetpunten wel geschikt om de effecten van het mestbeleid te monitoren?
Agrifacts downloadt de meest actuele kaart met nitraatconcentraties in het oppervlaktewater, bij de Europese Commissie. Zie figuur. Het gaat om metingen in de periode 2016-2019, die Nederland heeft aangeleverd in Brussel. Wat opvalt, is dat de hogere nitraatconcentraties vooral worden gemeten in de grensprovincies, waar relatief veel water uit het buitenland binnenkomt.
Op de kaart staan ook twee rode punten in het binnenland, in provincie Gelderland. Het bovenste punt
betreft de Zijbeek van het Uddelerveen. Dit punt maakt ook deel uit van het huidige Nederlandse Landbouwmeetnet om de effecten van het mestbeleid te monitoren. Het tweede punt betreft de Heelsumsebeek. Beide beken worden gevoed met kwelwater. Hoe lang worden die zeer hoge nitraatconcentraties hier al gemeten? Agrifacts gaat in de Wageningse bibliotheek op zoek naar literatuur.
Op zoek naar oorzaak
De oudste literatuur die gevonden wordt voor de hoge nitraatconcentraties in de Zijbeek van het Uddelerveen dateert van 1988. Het rapport ‘Beïnvloeding waterkwaliteit Hierdense Beek Gebied’ meldt: “De metingen van 23 dec. 1980 worden beïnvloed door zeer hoge concentraties […] ongetwijfeld een gevolg van een (illegale) lozing […] Het gehele grondwatergebied in Uddelerveen is vervuild. In 1980 was hier dus al sprake van erg hoge nitraatwaarden. De (illegale) lozing heeft dus al minimaal ruim 40 jaar geleden plaatsgevonden.
De oudste literatuur voor de Heelsumse Beek dateert van 1959. Toen al werd gerapporteerd over de extreem hoge nitraatgehalten in de beek (Bronnen, bronbeken en bronbossen van Nederland). In 1974
werd de beek opnieuw bemeten en de nitraatwaarden waren onverminderd hoog (Onderzoek naar hydrobiologische toestand Heelsumse Beek). Het laatste onderzoek concludeert: “We hebben te maken met een permanente toestand en niet met een tijdelijk verschijnsel.” De onderzoeker kon geen verklaring geven voor het hoge nitraatgehalte. Hier dateert de forse vervuiling al van minimaal 60 jaar geleden.
Historisch vuil
Het gaat hier om twee meetpunten die in een ver verleden sterk vervuild zijn geraakt. Zijn deze meetpunten representatief voor het monitoren van de effecten van het huidige mestbeleid? Bij meetpunten die sterk gedomineerd worden door zeer oud vuil kan dat onmogelijk het geval zijn.
Foto: De Heelsumse Beek nabij Wageningen.
